I. BEKANG TICHHETUTE

A. India ram pum huapa rannung leh natna pawimawhte

1. Rannung:-


1) A tiak eichhetu (Pea stemfly, Melanogromysa sojae)
2) A kung seh chhumtu keltelaimawm (Girdie beetle, Obereopsis bravis)
3) A hnah leh a rah eitu pangang (Tobacco caterpillar, Spodoptera litura)
4) A hnah leh a rah eitu pangang/khapdiau (Green semilooper, Chrysodexis acuta)


2. Natna


1) A hnah hnuailam phut (rust)
2) A kung tawih (Sclerotium stem rot)

3. Hnim / Hlo


Bekang hmuna hnim awm hi a chinna ram leh leilung azirin chi hrang tam tak a awm a. Hnim hi hlawm lian tak pathumah an then a – hnah sin(di, thang, etc), phungladin leh hnahhlai (Vaihlenhlo, buar, etc). Hnahhlai pawh a zam chi a la awm (Japanhlo, thian)


4. Sazu leh Sava


Bui, Zu chang, zu pawl, tampui, chaichim etc.


B. Mizoram atana Bekang eichhetu rannung leh natna te


1. Rannung


1) A hnah hreuh rangtu pangang te tak te (Leaf miner, Aproaecema modicella, Phytomyza atriconis)
2) A hnah tuihnang dawttu var (White fly, Bemisia tabaci)
3) Pangang hmul (Hairy caterpillar, Spilosoma obliqua)
4) A hnah khartu pangang (Leaf folder, Hedylepta indicata)
2. Natna

1) A hnah eng leh hring inpawlh (Soya bean Mosaic- Viruses)
2) A kung thi (Wilt, Pythium, Fusarium etc)


3. Thlai rulhut


A zung sawrbawk (Melodogyne sp)


II. IPM HMAN TURTE

1. Loneitu thiamsa

1) Nipui laiin thuk deuh hlekin lei lehphut tur a ni, tichuan lei a rannung tui, pangang, keltelaimawm, natna hrik hlawm, hnim zung leh a bul bal te a phochhuak a, nisain a em hlum dawn a ni.

2) Rannung leh natna do thei Bekang chi tha chin tur a ni a, heng te hi an ni: -

a) Rannung do thei bekang chi tha te

Rannung A chi tha
A biah eichhetu (Stem fly) JS335, PK 262, NRC 12, MACS 124
A hnah leh a rah eitu pangang
(Tabacco caterpillar)
JS 80-21, PS 564, PK42
A hnahleh a rah eitu khapdiau
(Green semilooper)
NRC 7, Pusa 16, Pusa 20, Pusa 24
A kung sehchhumtu keltelaimawm
(Girdle beetle)
JS 71-05

b) Natna do thei bekang chi tha

Natna A chi tha
A hnah hnuailam phut (Rust) Ankur, JS 80 - 21, PK 1024, PK 1029, Indira Soyabean 9.
A kung tawih (stem rot) PK 262, PK416, 472, PK 1042
A hnah val
(Myrothecium leaf spot)
Brag, JS 71-05
A hnah eng leh hring
(Soyabean mosaic)
Ankur, PK 327, PK 416, PS 564
A hnah eng (Yellow masaic) PK 416, PK 472, PS 564, Pusa 16, Pusa 20


3) A chin hun

Ruahtui tlak hma (thal lutukah) chuan bekang chi tuh loh tur. Ruahsur hnu, lei hnawn hunah a tiah that theih nan tuh tur a ni.


4) Achi tuh tur zat

Hectare khatah a chi 75 - 100kg tuh tur a ni. A bi tlar 15 dan zelah hmun awl kal vel nan ziah tur a ni.


5) Damdawi leh thil nung tha nena bekang chi nuaipawlh

Bekang chi chu tuh hmain damdawi Thiram 75%DS @ 3 gm leh a chi 1 kg nuaipawlh tur a ni a. Damdawi nena nuaipawlh tawh bekang chi chu Rhizobium joponicum leh Phosphate solubilizing bacteri (PSB) nen nuai pawlh leh tur a ni a, @ 5gm + 5gm leh Bekang chi 1 kg emaw Trichoderma viride @ 3gm leh Bekang chi 1kg nuai pawlh tur a ni.

6) Fertilizer hman tur zat

Hectare khatah N P K leh S te 20:60 :80 : 20 : 20 kg hman tur a ni.


7) Hnim suat / hlo thlawh

 a) Bekang tha taka a to a a than theih nan lei hnawn hunah a chin hun dik takah a chi mamawh zat dik tak chin tur a ni a, Fertilizer pawh pek tur zat dik tak pek tur a ni a, tichuan bekang a lo duah ang a, hnim aiin a thang chak ang a, hnimin a dip dawn lo a ni.
 b) Bekang hmun chu a tiah atanga ni 30 - 45 chhung chu hlo thlawhfai hliau tur a ni, tum 2 vel tal thlawh chhuah tur. A remchan chuan bekang tuh hnu, a tiah hma siin heng a hnuaia hnim tur eng emaw ber hi kah tur a ni.
i) Hnahsin/ thang lam chi suat nan : Alachlor @ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh, or Metalachlor @ 2 ml leh tui 1 litre chawhpawlh.
ii) Hnahhlai/hnahbial suat nan : Fluchloralin @ 2ml leh tui 1 litre or Pendirnethalin @ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh.

Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO

Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 68-77

2. Rannung, natna etc thli thlai

1) Bekang hmun fan thuak thuak

 a) Ni 15 danah bekang hmun chu fan thuak thuak a, a eichhetu rannung tam dan, natna nasat dan leh rannung tha leh maimawm tam dan thlithlai tur a ni. Hmun 10 vel chhinchhiah bik ila, hmun tinah chuan bekang kung 5 tal chik taka en tur a ni a, rannung leh natna i hmuh te, rannung tha leh maimawm i hmuh te chu eng ang chi nge a nih ziakin chhinchhiah thlap tur a ni.
 b) A rah/kawm khertu pangang (Spodoptera litura) awm leh awm loh hriat nan a pui (adult) man nan Pheromone thang bekang hmunah khai tur a ni a, hectare khatah thang 10 khai ila a tawk.


2) Agriculture department-a thawk field staff te leh loneitute chuan a huhoin bekang hmuna a eichhetu rannung, natna leh rannung tha leh maimawm te thlithlai tur a ni a, an hmuh ang ang te ziakin chhinchhiah tur a ni.


3) Agro Eco System Analysis (AESA) : He lehkhabu Bung 2-ah chipchiar zawkin tarlan ani.


3. Hmanraw dang hman :

1) Bekang hmun a lungphur thlahtu tui (eggs), pangang, keltelaimawm, rannung eichhiat bekang kung, natna in a tihchhiat a kung leh a hnah te lak khawma, halral tur a ni.
2) Pangang eitu/chuktu atan sava a tangkai a, chuvangin bekang hmunah kraws ang deuh mauin emaw thingin emaw sava fukna Phun tur a ni a, hectare khatah a chuklakin sava fukna 10 -12 Phun tur a ni. (Bekang rah hunah chuan sava fukna hi seng hawi tur a ni)

4. Rannungtha hman tangkai

1) Bekang hmuna rannungtha leh tangkai awm ho chu an rem loh nan humhalh tur a ni. e.g. Maimawm, khuavanglamdar, khuai mawng sei, uifawm, daidep, daidep ria, khauchher, chrysoperla. Heng ho humhalh nan hian a pawng-a-takin rannung thahna hlo chak pui pui kah mai mai loh tur a ni.
2) Telenomus nemus tui la keulo chu pangang suat nan (a tui tichhetu atan) hectare khatah 50,000 bekang hmunah chhuah tur a ni.
3) Pangang suat nan Spodoptera NPV @ 250 LE (Larval Equivalent) chu hectare khatah kah tur a ni.
4) Neem rah tui sawr (NSKE), 5ml leh tui 1 litre chawhpawlh chu pangang leh bekang tuihnang dawttu rannung suat nan kah tur a ni.

5. Rannung thah na hlo leh natna damdawi hman

1) Rannung tam lamin a hlauhawm chin ETL a pelh chauhin rannung thahna hlo kah tur a ni.

Rannung Bekang len zawng ETL (metre khat biala rannung awm zat)
keltelaimawm dumpawl Atiak keltelaimawm 4
Khapdiau hring A par hma Khapdiau 4
Khapdiau vut rawng A par lai Khapdiau 4
Pangang A parlai Pangang 10

2) keltelaimawm buang, a kung sehchhumtu keltelaimawm leh bekang tuihnang dawttu suat nan bekang chi tuh rualin Phorate 1OG @ 10kg/hectare theh tur a ni. (Phorate 10G hi antam chi ang a mum hri hre a ni a, tui pawlh a ngailo, a lawnga theh chi)


3) Pangang, khapdiau leh keltelaimawm suat nan Quinalphos 25EC @ 4ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni.


4) Bekang tiak ni 30-50 upa a nih atangin natna ven nan Mancozeb 75 WP @ 3gm tui 1 litre chawhpawlh emaw Carbendazim 50WP @ 2gm leh tui 1 litre chawhpawlh emaw a kah tur a ni.


5) A rah/kawm no laiin, sazu tur-a hraitur, tur dum (Zinc phosphide) leh buhfai no 2 (500gm) tela nuai mawm tawh chawhpawlh chu sazu kua pakhatah antui hawp fian khat zel, lehkha or saranga fun hnuah sazu kuaah vawm luh tur a ni a. Tur dum chah hma hian ni 2 leh zan 2 chu buhfai lawng chah tur a ni. Tur duma hrai hnua sazu thi bang hrai nan Bromodiolone 0.005% Cake chah leh tur a ni. A tlang lian pakhat chu tlangte- 6 ah phal tur a ni a, sazu kua pakhatah a tlang te pakhat zel thlak tur a ni.


6. Bekang leh thlai dang chin pawlh:


Bekang leh vaimim chin pawlh a remchang hle. Bekang tlar 4 dan zelah vaimim tlar 2 a awm tur a ni. Hetianga bekang leh vaimim chin pawlhna hmunah chuan rannungtha khuavanglamdar, chrysoperla etc a inthlahpung duh bik a ni.

III. BEKANG THAN DAN ANG ZELA IPM HMAN TURTE

Sl. No. Bekang len lam, Rannung, Natna, hnim etc IPM hman turte
1 A chi tuh hma
  1. Nipui laiin thuk deuh hlekin lei lehphut tur a, hei hian leia rannungtui, pangang, buhchium, natna hrik hlawm, thlai rulhut, hnim zung, bul bal etc te a pho chhuaka, nisain a em hlum a ni.
  2. Ruah sur hnu, lei a hnawn that hunah chauh bekang tuh tur a ni. Lei ro lutuk lai chuan tuh loh tur.
  3. Hnim tur kah:- Lei lehphut hnu, bekang tuh hma emaw, tuh hnu, a to hmain emaw hnim tur Fluchoralim or Trifluralin 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh kahtur a ni, hei hian hnim hnah bial ho a suat thei dawn a ni.
2 Bekang chi tuh tur zat, Bekang tiah hnu.
Rannung leh natna Bekang chi tha, rannung leh natna do thei chauh chin tur a ni
Hectare khata bekang chi tuh tur zat chu 70- 100kg a ni.
Fertilizer N:P:K leh S hi hectare khatah 20:60:80:20:kg hman tur a ni.
Hnim Bekang tiah hlim atanga ni 30-45 chhung chu hnim thlawhfai hle tur a ni, tum hnih tal thlo chhuak ila a tha a ni.
A tiak natna Tun hmain bekang chi kg khat leh Carbendazim 3gm nuaipawlh tur a ni. Hemi zawh hian bekang chi kg khat chu Rhizobium japonicum leh Phosphate Solubilizing Bacteria (PSB) @ 5gm + 5gm chu nuaipawlh leh tur a ni a, nuai pawlh zawh veleh hian bekang chu tuh nghal tur a ni.
Hnim Bekang tiah hma ngeiin Pendimethalin @2ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni.
Keltelaimawm dumpawl, a kung sehchhumtu keltelaimawm, a kung tichhetu Bekang chi tuh rualin Phorate 10G @ 10kg chu a hectare khatah phul tur a ni.
A hnah val natna, Hnim A tiak hrisello, a hnah val natna vanga thi leh vuai te chu pawh a, hal ral tur a ni. Hlo thlawh tur a ni.
3 A than duan lai
A kung sehchhumtu keltelaimawm, pangang, pangang hmul nei Rannung/pangang eichhiat bekang hnah, a kung etc te paih vek tur a ni, lungphur thlahtu tui leh
keltelaimawm dumpawl, a kung sehchhumtu keltelaimawm Dimethoate 30EC @ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh Oxydemeton methyl 25EC @ 3ml leh tui 1 litre chawhpawlh-a kah tur, a to chhuah atanga kah tan tur a ni.
A hnah hnuailam phut(Rust) natna Mancozeb 75WP @ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh a kah tur a ni.
4 A par hun
Khapdiau hring, a kung sehchhum-tu keltelaimawm, pangang chi hrang hrang Quinalphos 25EC @ 4ml leh tui 1 litre chawhpawlh a kah tur
A hnah hnuai lam phut (rust) natna Mancozeb 75WP @ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh or Triadimefon 25WP @ 3gm leh tui 1 liter chawhpawlh a kah tur.
5 A rah/kawm insiam hun
Sazu/chaichim Sazu tura hrai tur hetiang hian
Buhfai lawng ngawt ni 2 leh zan 2 chhung sazu kua ah chah tur.
A hnuah tur dum Zinc Phosphide 2gm leh, tela nuaimawm tawh 500gm (pava 2) chawhpawlh a, antui hawp fian khat zel lehkha/sarang a fun hnuah sazu kua pakhatah fun khat zel thlak tur a ni.
Hemi hnu hian sazu thi bang chu Bromodiolone (0.005%) cake in hrai leh tur a ni, a tlang lian pakhat chu a tlang te 6 ah phel tur a ni a, sazu kua pakhatah tlang te pakhat zel thlak tur a ni.
Bekang hmuna sazu thi in hmuh apiang chu phum tur a ni.


IV. RANNUNG LAKA VEN CHUNGCHANGA TIH TUR LEH TIH LOH TUR TE

Sl. No. Tih tur Tih loh tur
1 Bekang chi tha 3-4 tal, a seng hun in ang lo thiau chin chhawk tur Bekang chi thalo chu chin loh tur
2 Fur (Kharif) laia chin dawn chuan bekang chu fur ruahtui tlak hma chuan tuh loh tur a ni Chin hma loh tur, rannung a tam duh.
3 Fur laia bekang chin hi a tha ber Thlasik leh nipui lai hian bekang chin loh a tha, a hnah hnuai phut (rust) natna a tam duh
4 Fertilizer N:P:K leh S, hman tur zat ang thlap hmantur a ni. Fertilizer hman tur tawk aia tlem emaw aia tam emaw hman loh tur a ni, a chhan chu bekangin a chhiat phah a, rannung leh natna a do thei lo.
5 Hnim tur hman tura tarlan chauh kah tur a ni Hnim tur zingah bekang hmuna hman tura tarlan nilo, a chi dang chu kah loh tur a ni.
6 Rannung eichhiat leh natna vei bekang chu pawha, halral tur. Rannung leh natna a darh zel loh nan rannung eichhiat leh natna vei bekang chu zuah reng loh tur a ni.
7 Bekang eichhetu rannung chi hrang hrang chu a hun taka suat theih nan a hlauhawm chin ETL hriat nan a zing thei ang ber bekang hmun tlawha, eng ang rannung nge awm tih thlithlai thin tur a ni. Bekang eichhetu rannung chu eng ang chi nge a nih tih leh engzata tam nge awm, ETL a thleng em tih hrechiang hmasa lovin rannung thahna hlo kap reng reng suh.
8 Rannung suat nan leh natna tihdam nan hman tur zinga tarlan damdawi chauh, a hman tur zat dik tak kap thin ang che. Bekang hmuna hman tur zinga tarlan ve loh rannung thahna hlo leh natna damdawi leh damdawi dang chawhpawlh reng reng kap suh ang che.
9 Nipui laiin khawthat niah thuk deuh hleka lei lehphut tur, Kar 2-3 chhung tal ni saah lei lehphut chu pho tur a ni. Hnim zung, bulbal etc a tiah vek theih nan nipui laia lei lehphut chu nisaah kar 2-3 tal photur a ni a, tui pek loh tur a ni.
10 Hnim aia bekang a than Chak zawk theih nan uluk taka enkawl tur a ni. Bekang chu a par lai atanga a rah thlengin a mamawh tawk tui pek tur a ni.
11 Hnim tur chu bekang tuh hnu, hnim leh bekang to hmaa kah tur a ni. Bekang leh hnim to hnuah chuan hnim tur reng reng kah loh tur a ni, hnim a thi lo anga, bekangin a thih phah thung ang
12 Hnim tur chi khat Fluchloralin kah chuan, niengin a tihchhiat loh nan lei nen kah zawh veleh chawhpawlh vat tur a ni Bekang hmuna hnim a rem theih nan Fluchloralin kah zawh veleh khawtlai lovin lei nen chawhpawlh vat tur a ni.
13 A hun taka, a hman tur zat dik tak hnim tur chu Floodjet nozzle in vuah na Sprayer hmangin kah tur a ni.
(Floodjet nozzle vuah na Sprayer hi Agriculture Department-ah man chan ve in lei tur a awma, hnim tur kah na tur liau liau a ni) reng kap suh ang che.
Hnim tur chu Urea nen chawhpawlh loh tur a ni a, bekang hmuna a tui pek tur (water) nen pawh chawhpawlh loh tur a ni.
Hnim tur kah na Sprayer chu rannung thahna hlo leh natna a damdawi kah nan hman tawm loh tur a ni.

Download